蜜蜂ê類1892.06 86卷 p.46-47
蜜蜂分做三等；一等是公--ê，一等是母--ê，koh一等是受差--ê。母--ê身軀腹肚較長，腰也小細，翼較尖，尾ê刺彎彎bē叮--人，嘴kap跤攏是火夫色；蜜婆ê頂面有一隻母--ê號做蜂王，chiah-ê蜂攏是這隻生--ê。公--ê身軀肥、腰厚、目珠大，tiàm tī較頂面，beh相連；鬚分做十三節，腹肚圓圓，尾刺直koh長，也gâu叮--人。受差用ê蜂，比公--ê母--ê較細隻，伊ê色緻是紫色烏色，腹肚底有橫痕。母蜂無做別物代誌，到春天來，獨獨掌理所放ê卵。所放--ê就是做受差ê蜂，koh放--ê就是做工ê蜂；第3擺放--ê猶原做受差用ê蜂。
1 siū蜂ê中間，公--ê ê數額濟--ê二千隻，少--ê也有六百隻。受差--ê ê數額濟--ê有二萬隻，少ê也有一萬五千隻。另外有一種ê卵，專專是出母--ê做蜂王，一年不過是三五隻nā-tiāⁿ，所出ê王kap別ê蜂有各樣。受差--ê著替伊去chhoē食。到二十外日攏平平大，tī蜂siū ê內面hán-siaⁿ出--來，無偌久就將新ê蜂領出--來，內面有幾若個王分做幾若隊。
受差用ê蜂伊ê嘴不止奇怪，有人用顯微鏡kā伊看，前半koe̍h分5個長齒，中間一齒較大，雙爿邊有濟濟細仔齒，其中大齒會長會短，不止利便thang採花心ê粉。近中央tī大齒ê所在，koh有兩支嘴齒，伊ê齒尾有刺，就是幫贊中央ê大齒，後半koe̍h攏有sok仔來sok hit個5個長嘴齒。後腿ê前koe̍h中央空空親像細ê袋仔，雙爿有刺親像門，嘴食花粉直直吞到後腿蜜孔ê所在，來裝到滿滿，用雙爿ê門刺照顧。
這號ê蜂也愛食花心汁，吞到腹肚內化做蜜，蜜滿就倒轉來伊siū內ê空房，照數額來吐出，hit個貯蜜ê房也足奇怪，驚了蜜流出--來，以及有空氣入去來扑歹hit個蜜，所以代先做蠟來糊，hō͘蜜攏bē流一點仔出--來，而且無透風。Koh另外用一半ê蜜，一半ê花粉來hô，親像bīn-thâu ê款式，下入siū內hō͘起頭出世ê蜂通食。又koh hit個房m̄是四角m̄是圓，六面有尖角，因為四角有蜂入 hit 內面，四角頭攏有hit個空所在。圓--ê就是房kap房相連，外面猶原有空所在。獨獨6面就有逐個房來相接，做房真濟，也堅固，koh hit個房逐choā有一列橫--teh，設使有一choā ka-la̍uh，中央就欠一choā，蜂ê往來較不便，又oh-tit將這choā ê歹房重起tī原位，因為án-ni，才做橫橋tī hit 頂面，hō͘伊往來利便。Koh接續hit個房，不致墜落--來，這kiám m̄是上帝ê意思hō͘伊有智識mah？
蜂ê性做第一有義。一隻蜂有得著濟花ê所在，的確招歸群ê蜂逐家來相kap取。美國大沙漠ê地方有濟濟蜂，有ê tī山石ê穴內，也有ê tī古樹ê樹縫內；hia ê總名叫做野蜂beh得著hit個蜜，代先著用玻璃箱，裝淡薄仔蜂蜜到山頂，看見蜜蜂，就hō͘伊入箱內食 hit 中間ê蜜，tia̍p 仔久放hō͘伊出去，停一下，就koh有蜜蜂來，猶原hō͘伊入箱內食，較久那到那濟，攏總親像前--ê，然後放去一兩隻，照伊所飛來toè伊就得著蜂siū ê所在；蜂看見人到伊ê蜂siū邊，的確入siū內kā伊ê同伴講，就歸群ê蜂一盡出--來thang出在人來割hit個蜜。
————————————————————————————————
Bi̍t-phang ê luī
1892.06 86 koàn p.46-47
Bi̍t-phang hun-chò saⁿ-téng , chi̍t-téng sī kang--ê, chi̍t-téng sī bó--ê, koh chi̍t-téng sī siū chhe--ê. Bó--ê seng-khu pak-tó͘ khah tn̂g, io iā sió-sè , si̍t khah chiam, boé ê chhì oan-oan bē tèng--lâng , chhuì kap kha lóng-sī hoé-hu sek ; bi̍t-pô͘ ê téng-bīn ū chi̍t-chiah bó--ê hō-chò phang-ông , chiah-ê phang lóng sī chit-chiah siⁿ--ê . Kang--ê seng-khu puî , io kāu, ba̍k-chiu toā, tiàm tī khah téng-bīn , beh saⁿ-liân; chhiu hun-chò cha̍p-saⁿ chat, pak-tó͘ îⁿ-îⁿ , boé-chhì ti̍t koh tn̂g, iā gâu tèng--lâng . Siū chhe-ēng ê phang , pí kang--ê bó--ê khah sè-chiah, i-ê sek-tì sī chí-sek o͘-sek , pak-tó͘-té ū hoâiⁿ-hûn. Bó-phang bô chò pa̍t-mi̍h tāi-chì , kàu chhun-thiⁿ lâi , to̍k-to̍k chiáng-lí só͘ pàng ê nn̄g . Só͘ pàng--ê chiū-sī chò siū chhe ê phang; koh pàng--ê chiū-sī chò kang ê phang ; tē-saⁿ pái pàng--ê iû-goân chò siū chhe-ēng ê phang .
Chi̍t siū phang ê tiong-kan, kang--ê ê siàu-gia̍h chē--ê nn̄g-chheng chiah , chió--ê iā ū la̍k-pah chiah . Siū chhe--ê ê siàu-gia̍h chē--ê ū nn̄g-bān chiah , chió --ê iā ū chi̍t-bān gō͘-chheng chiah. Lēng-goā ū chi̍t-chéng ê nn̄g , choan-choan sī chhut bó--ê chò phang-ông, chi̍t-nî put-kò sī saⁿ gō͘ chiah nā-tiāⁿ , só͘ chhut ê ông kap pa̍t-ê phang ū koh iūⁿ. Siū chhe --ê tio̍h thè i khì chhoē chia̍h , kàu jī-cha̍p goā ji̍t lóng pîⁿ-pîⁿ toā , tī phang-siū ê lāi-bīn hán-siaⁿ chhut--lâi , bô loā-kú chiū chiong sin ê phang niá chhut--lâi , lāi-bīn ū kuí-nā ê ông hun-chò kuí-nā tuī.
Siū chhe-ēng ê phang i-ê chhuì put-chí kî-koài , ū lâng ēng hián-bî-kiàⁿ kā i khoàⁿ, chêng poàⁿ-koe̍h hun gō͘-ê tn̂g-khí , tiong-kan chi̍t-khí khah toā , siang-pêng-piⁿ ū chē-chē sè-á khí , kî -tiong toā-khí ē-tn̂g ē-té , put-chí lī-piān thang chhái hoe-sim ê hún ; kīn tiong-ng tī toā-khí ê só͘-chāi, koh ū nn̄g-ki chhuì-khí , i-ê khí-boé ū chhì, chiū-sī pang-chān tiong-ng ê toā-khí ; āu-poàⁿ-koe̍h lóng ū sok-á lâi sok hit ê gō͘-ê tn̂g chhuì-khí . āu-thuí ê chêng-koe̍h tiong-ng khang-khang chhin-chhiūⁿ sè-ê tē-á, siang-pêng ū chhì chhin-chhiūⁿ mn̂g , chhuì chia̍h hoe-hún ti̍t-ti̍t thun kàu āu-thuí bi̍t-khang ê só͘-chāi , lâi chng kàu moá-moá, ēng siang-pêng ê mn̂g-chhì chiàu-kò͘ .
Chit-hō ê phang iā ài chia̍h hoe-sim chiap, thun kàu pak-tó͘ -lāi hoà chò bi̍t , bi̍t -moá chiū tò-tńg lâi i siū-lāi ê khang-pâng , chiàu siàu-gia̍h lâi thò͘-chhut , hit-ê té-bi̍t ê pâng iā chok kî-koài . Kiaⁿ-liáu bi̍t lâu-chhut--lâi , í-ki̍p ū khong-khì ji̍p-khì lâi phah-pháiⁿ hit-ê bi̍t , só͘-í tāi-seng chò la̍h lâi kô͘, hō͘ bi̍t lóng bē lâu chi̍t-tiám-á chhut--lâi, jî-chhiáⁿ bô thàu-hong. Koh lēng-goā ēng chi̍t-poàⁿ ê bi̍t , chi̍t-poàⁿ ê hoe-hún lâi hô , chhin-chhiūⁿ bīn-thâu ê khoán-sit , hē ji̍p siū-lāi hō͘ khí-thâu chhut-sì ê phang thang chia̍h .iū-koh hit-ê pâng m̄-sī sì-kak m̄-sī îⁿ, la̍k-bīn ū chiam-kak, in-uī sì-kak ū phang ji̍p hit lāi-bīn . Sì-kak-thâu lóng ū hit-ê khang só͘-chāi . ÎN --ê chiū-sī pâng kap pâng saⁿ-liân . Goā-bīn iû-goân ū khang só͘-chāi , to̍k-to̍k la̍k-bīn chiū-ū ta̍k ê pâng lâi saⁿ-chiap, chò pâng chin chē , iā kian-kò͘ , koh hit-ê pâng ta̍k-choā ū chi̍t-lia̍t hoâiⁿ--teh . Siat-sú ū chi̍t-choā ka-la̍uh , tiong-ng chiū khiàm chi̍t-choā ; phang ê óng-lâi khah put-piān , iū oh-tit chiong chit-choā ê pháiⁿ-pâng têng-khí tī goân-uī; in-uī án-ni, chiah chò hoâiⁿ-kiô tī hit téng-bīn , hō͘ i óng-lâi lī-piān, koh chiap-soà hit-ê pâng, put-tì tuī-lo̍h--lâi . Che kiám m̄-sī Siōng-tè ê ì-sù hō͘ i ū tì-sek mah ?
Phang ê sèng chò tē-it ū-gī . Chi̍t-chiah phang ū tit-tio̍h chē hoe ê só͘-chāi , tek-khak chio kui-kûn ê phang tāi -ke lâi saⁿ-kap chhú. Bí-kok toā soa-bô͘ ê tē- hng ū chē-chē phang, ū-ê tī soaⁿ-chio̍h ê hia̍t-lāi, iā ū-ê tī kó͘-chhiū ê chhiū- phāng-lāi ; hia ê chóng miâ kiò -chò iá-phang beh tit-tio̍h hit ê-bi̍t , tāi-seng tio̍h ēng pô-lê-siuⁿ, chng tām-po̍h-á phang-bi̍t kàu soaⁿ-téng, khoàⁿ-kìⁿ bi̍t- phang, chiū hō͘ i ji̍p siuⁿ-lāi chia̍h hit-tiong-kan ê bi̍t, tia̍p-á kú pàng hō͘-i chhut-khì ; thêng chi̍t-ē, chiū-koh-ū bi̍t-phang lâi, iû-goân hō͘-i ji̍p siuⁿ-lāi chia̍h , khah kú ná-kàu ná-chē , lóng-chóng chhin-chhiūⁿ chêng--ê , jiân-āu pàng khì chi̍t nn̄g chiah, chiàu i só͘ poe lâi toè i chiū tit -tio̍h phang-siū ê só͘-chāi ; phang khoàⁿ-kìⁿ lâng kàu i-ê phang-siū-piⁿ, tek-khak ji̍p siū-lāi kā i-ê tâng-phoāⁿ kóng , chiū kui-kûn ê phang it-chīn chhut--lâi thang chhut-chāi lâng lâi koah hit-ê bi̍t.
留言列表
